LIONGO (MITO MULA SA KENYA)

                                                          LIONGO
              (MITO MULA SA BANSANG KENYA)
       ISINALIN SA FILIPINO NI RODERIC P. URGELLES



1.Pagkilala sa May-akda

Ang mitong ito ay matanda na at dahil dito ay hindi na nalaman kung sino ba talaga ang tunay na sumulat o may-akda nito. Ito ay naging pagmamay-ari na ng mga tao.Si Roderic P. Urgelles ang nagsalin ng Liongo sa wikang filipino.Ang pagsasaling wika ay isang napakahalagang bagay upang lubusang maipaintindi ang isang ideya sa isang nagsasalita ng ibang wika.Iainalin niya ito marahil mas madali nating maiintindihan ang kwento kung ito ay mababasa natin sa ating wika.Madali nating malaman kung ano ba talaga ang nais iparating ng akda.

2.Uri ng Panitikan

Ang Liongo ay isang uri ng mito.Ang mitolohiya ay pag-aaral sa mga mito at alamat. Ito ay nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao. Ang klasikal na mitolohiya ay naglalahad ng kasaysayan ng mga diyos-diyosan na sinasamba ng sinaunang tao. Kahit hindi kapani-paniwala, ito ay itinuturing na banal at totoong naganap. Ang mito ay kabilang sa kuwentong-bayan ng Pilipinas.Ang kalimitang paksa nito ay tungkol sa simula ng daigdig, mga unang lalaki at babae, at pinagmulan ng araw at gabi.

3.Layunin ng Akda

Ang layunin ng akda ay magbigay kaalaman patungkol sa kanilang mga kultura at tradisyon. Naglalayon din itong magbigay aral at aliw sa mga mambabasa nito.

4.Tema/Paksa ng Akda

Ang tema o paksa ng akda ay maihahalintulad din sa ibang mga kwento na atin ng nabasa. Patungkol sa isang lalaki na itinuturing na bayani ng mga tao dahil sa angking laki at lakas niya. Ito tungkol kay Liongo sa kanyang buhay at iba't ibang pagsubok na kanyang kinaharap kung paano niya ito nilagpasan.

5.Mga Tauhan/ Karakter sa Akda

Liongo - Siya ay malakas at kasintaas ng isang higante. Bayani ng mga mamamayang Swahili at Pokonio sa silangan ng Kenya.

Mbwasho - Siya ang ina ni Liongo.

Sultan Ahmad - Siya ang pinsan ni Liongo at hinirang na bagong hari ng Pate.

Watwat - Sila ang mga nananahan sa kagubatan.

6.Tagpuan/Panahon

Sinaunang sibilisasyon ng bansang Kenya - Dahil ang Liongo ay isang uri ng mito, maari nating sabihin na ito ay naganap noong unang panahon o noong unang sibilisasyon ng Kenya.

Kenya -Isa sa pitong bayan sa baybayin nito ang pinagmulan ni Liongo.

Ozi at Ungwana -Ilang mga lupain na pinaghaharian ni Liongo na matatagpuan sa Tana Delta.

Shanga sa Fosa -o Isla ng Pate lupain na sakop rin ni Liongo.

Bilangguan -pinagkulungan kay Liongo

Kagubatan -tinirhan ni Liongo pagkatapos makatakas kasama niya dito ang mga Watwa.

7.Nilalaman/ Balangkas ng mga Pangyayari

Simula- May isang sanggol na lalaki ang ipinanganak sa pitong bayan sa baybayin ng Kenya. Siya ay may natatanging lakas at may isang lihim na kahinaan. Saglit na kasiglahan- Ito ay ang pagiging hari ni Liongo ngunit isang araw ay pinalitan siya ng kanyang pinsan na si Sultan Ahmad. Tunggalian- ( tunggaliang tao laban sa tao ) nang si Liongo ay ibinilanggo at ikinadena ng kanyang pinsang si Haring Ahmad dahil nais niya na mawala ito. Kasukdulan- nang si Liongo ay nakakulong inawit ng mga tao sa labas ng bilangguan ang kanyang mga kanta dahil sa ingay ay nakalag ang mga tanikala niya.Kaya naman siya ay nakatakas at nanirahan sa kagubatan at nagsanay. Kakalasan- nang si Liongo ay nagtagumpay sa isang paligsahan kung saan ang hari nito ay nagpasyang ipakasal ang kanyang anak na babae kay Liongo upang mapabilang ang bayani sa kaniyang pamilya. Wakas- Si Liongo ay nagkaroon ng anak na lalaki na kalaunan ay nagtaksil at pumatay sa kaniya.

8.Mga Kaisipan o Ideyang Taglay ng Akda

Ang mga kaisipan o ideyang taglay ng akda aykakaiba.Ito ay nag bibigay aral tulad ng "huwag agad-agad mag titiwala", " mayroon talagang mga tao na ayaw o galit sayo", "kahit kadugo mo ay maaari ka paring traydurin". Ito ay may kakaibang pagtatapos na hindi karaniwang maiisip ng mga mangbabasa.

9.Istilo ng Pagkakasulat ng Akda/ Teoryang Pampanitikan

Teoryang Klasismo- ito ay dahil ang kwento ng akdang Liongo ay ang tipikal na kwento ng mga bayani na malakas at hindi madaling masugatan .Ang ganitong mga istorya ay hindi kailanman naluluma o nalalaos.

Teoryang Realismo- ito ay dahil sa akdang ito ginamit ng kanyang pinsang si Haring Ahmad ang kanyang kapangyarihan upang ipadakip si Liongo.Ang ganitong mga pangyayari ay totoong nagaganap maraming may mga kapangyarihan ang inaabuso ang kanilang lakas.

Teoryang Eksistensyalismo- ito ay dahil nagawang mag desisyon ni Liongo para sa kanyang sarili ang manirahan na lamang sa kagubatan matapos niyang makatakas.

10.Buod

Isa sa pitong bayan na nasa baybayin ng Kenya ay isinilang si Liongo. Siya ay may angking lakas at mataas din siya tulad ng isang higante na hindi natitinag ng ano mang armas. Sa likod ng kanyang laki, ang kahinaan niya na tanging siya at ang kanyang ina lamang na si Mbwasho ang nakaaalam na kapag itinurok ang karayom sa kaniyang pusod siya ay mamamatay. Naging hari si Liongo ng Ozi at Ungwana sa Tana Delta, at Shangha sa Faza o isla ng Pate. Subalit ang hinirang na bagong hari ay ang kanyang pinsang si Haring Ahmad na kinilalang kauna- unahang namuno sa Islam. Naging malaki ang pagbabago dahil sa pagsalin ng trono mula kasi sa pagiging Matrilinear na pamamahala ng mga kababaihan ito’y nagging Patrilinear na pamamahala ng kalalakihan.Nais ni Haring Ahmad na mawala si Liongo kaya ikinadena at ikinulong niya ito. Nakaisip si Lionggo ng isang pagpupuri. Habang ang parirala nito ay inawit ng mga nasa labas ng bilangguan, bigla siyang nakahulagpos sa tanikala na hindi nakikita ng bantay. Nang makita ito ng mga tao, tumigil sila sa pag-awit. Tumakas siya at piniling mananirahan nalamang kasama ang mga Watwa, mga naninirahan sa kagubatan. Nagsanay siya ng mabuti sa paghawak ng busog at palaso na kinalaunan ay nanalo siya sa paligsahan ng pagpana. Ito pala’y pakana ng hari upang siya ay madakip ngunit muli na naman siyang nakatakas. Kakaunti lang ang nakaaalam tungkol sa matagumpay na pagwawagi ni Liongo sa digmaan laban sa mga Galla (Wagala). Kaya naibigay ng hari ang kaniyang anak na dalaga upang ang bayaning si Liongo ay mapabilang sa kaniyang pamilya. Nagka-anak si Liongo ng isang lalaki na kalaunan ay nagtraydor sakanya at pumatay.Nagging malaki ang pagbabago dahil sa pagsalin ng trono mula kasi sa pagiging Matrilinear na pamamahala ng mga kababaihan ito’y nagging Patrilinear na pamamahala ng kalalakihan.Nais ni Haring Ahmad na mawala si Liongo kaya ikinadena at ikinulong niya ito. Nakaisip si Lionggo ng isang pagpupuri. Habang ang parirala nito ay inawit ng mga nasa labas ng bilangguan, bigla siyang nakahulagpos sa tanikala na hindi nakikita ng bantay. Nang makita ito ng mga tao, tumigil sila sa pag-awit. Tumakas siya at piniling mananirahan nalamang kasama ang mga Watwa, mga naninirahan sa kagubatan. Nagsanay siya ng mabuti sa paghawak ng busog at palaso na kinalaunan ay nanalo siya sa paligsahan ng pagpana. Ito pala’y pakana ng hari upang siya ay madakip ngunit muli na naman siyang nakatakas. Kakaunti lang ang nakaaalam tungkol sa matagumpay na pagwawagi ni Liongo sa digmaan laban sa mga Galla (Wagala). Kaya naibigay ng hari ang kaniyang anak na dalaga upang ang bayaning si Liongo ay mapabilang sa kaniyang pamilya. Nagka-anak si Liongo ng isang lalaki na kalaunan ay nagtraydor sakanya at pumatay.